کشف هویت احتمالی انسان‌های هابیت – دیجیتال مارک

امروزه انسان‌های مدرن که با نام «هومو ساپینس» نیز شناخته می‌شوند، تنها گونه انسانی ساکن کره خاکی هستند؛ ولی روزگاری بود که سایر گونه‌های انسانی نیز روی زمین زندگی می‌کردند. چنانکه تحقیقات قبلی نشان داده است، هومو ارکتوس (انسان راست‌قامت)، محتمل‌ترین جد انسان‌های مدرن، حدودا ۱/۸ میلیون سال قبل از آفریقا خارج شدند. در همین حال، اجداد ما انسان‌های مدرن نیز سفرشان به خارج از قاره آفریقا را از حدود ۲۰۰ هزار سال آغاز کردند.

به‌گزارش وبگاه علمی Live Science، محققان در بیست سال گذشته بسیاری از شاخه‌های جدید درخت خانواده انسان را در جزایر جنوب‌شرقی آسیا، از‌جمله برونئی، اندونزی، مالزی، فیلیپین، سنگاپور و تیمور شرقی کشف کردند. این اجداد ما انسان‌ها انسان‌تباران و گونه‌های انسانی همچون انسان فلورسی مشهور به هابیت (با هومو هابیلیس یا همان انسان ماهر اشتباه نگیرید) و انسان کوتاه‌قامت‌تری همچون انسان لوزونی را شامل می‌شود. هر دو گونه انسان حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار سال قبل زنده بودند و حتی به‌تعبیری، ممکن است در منطقه‌ای هم‌زمان با اجداد ما انسان‌های کنونی در صلح و صفا زندگی کرده باشند.

اخیرا محققان نشانه‌هایی یافتند که نشان می‌دهد گونه‌های انسانی منقرض‌شده نه‌تنها ممکن است هم‌زمان با انسان‌های مدرن زندگی کرده باشند؛ بلکه با اجداد ما انسان‌های کنونی در نواحی جنوب شرقی آسیا آمیزش نیز کرده‌اند. برای مثال دی‌اِن‌ای استخراج‌شده از برخی فسیل‌ها نشان می‌دهد اجداد مردمان پاپوآ (گینه‌نو) و اهالی آسیای‌جنوبی با شاخه جنوبی از گونه مرموز دنیسوواها درهم آمیخته‌اند. دنیسوواها همان گونه بسیار اسرارآمیزی هستند که اولین‌بار سال ۲۰۱۰ در غار دنیسووا در سیبری کشف شدند. تصور می‌شود دنیسوواها حتی تا ۱۴،۵۰۰ سال قبل نیز در پاپوآ زندگی کرده باشند. دنیسوواها از خویشاوندان نزدیک نئاندرتال‌ها، دیگر گونه منقرض‌شده انسانی، به‌شمار می‌روند.

احتمالا هابیت‌ها با اجداد ما انسان‌های مدرن آمیزش کرده‌اند

با اینکه حتی مردمان کنونی ساکن این نواحی از میزان زیادی از دی‌اِن‌ای دنیسوواها برخوردار هستند؛ باز‌هم هیچ فسیلی از این انسان‌تباران بسیار مرموز در منطقه پیدا نشده است. در‌واقع، تنها رد‌پای این گروه اسرارآمیز انسان‌تباران که تا‌به‌حال به‌دست محققان رسیده، همان استخوان انگشت و فک است که به‌ترتیب در سیبری و تبت کشف شدند.

حال محققان در جدیدترین تحقیقاتشان فرض جدیدی مطرح کرده‌اند. براساس این فرضیه جدید ممکن است انسان فلورسی (هابیت‌ها) و حتی عموزادگان ریزجثه‌تر آنان، یعنی انسان لوزونی، هر دو ممکن است درحقیقت شاخه‌‌ای جنوبی از دنیسوواها بوده باشند. محققان در مطالعه جدیدشان بیش از چهارصد ژنوم انسان‌های مدرن را از سرتاسر جهان، ازجمله جزایر جنوب‌شرقی آسیا و پاپوآ را تجزیه‌وتحلیل کردند. در این تحقیق، محققان به‌دنبال توالی‌های ژنتیکی کاملا متمایز با انسان‌های کنونی بودند؛ چون دی‌اِ‌ن‌ای این‌چنینی اساسا ممکن است از انسان‌های منقرض‌شده‌ای همچون انسان فلورسی و انسان لوزونی به‌ارث رسیده باشد.

^{بقایای هابیت‌ها یا انسان فلورسی که سال ۲۰۰۳ در غار لیانگ بوآ در جزیره فلورس اندونزی کشف شد}

نتایج مطالعه جدید نتایج تحقیقات قبلی را نیز تأیید کردند و خویشاوندی بسیار زیاد افرادی از جزایر جنوب‌شرقی آسیا و گینه‌نو و استرالیا را نشان دادند. در‌واقع، یافته‌های اخیر نشان می‌دهد که ۳ تا ۶ درصد از دی‌اِن‌ای مردمان این نواحی از دنیسوواها به‌ارث رسیده است. بااین‌حال، محققان در مطالعه اخیر نتوانستند شواهدی از آمیزش انسان‌های مدرن با گونه‌های قدیمی‌تر همچون هومو ارکتوس را پیدا کنند.

افزون‌براین، محققان توالی ژنتیکی را از دی‌اِن‌ای دنیسوواها به‌دست آوردند که نشان می‌دهد ممکن است این انسان‌تباران با گونه‌های باستانی انسان همچون هومو ارکتوس تا حدود یک‌میلیون سال قبل آمیزش کرده باشند. باوجوداین براساس دانسته‌های فعلی انسان‌شناسان، در این بازه زمانی هنوز دنیسوواها به شاخه‌های جنوبی و شرق آسیایی تقسیم نشده بودند. این نتایج از بررسی دی‌اِن‌ای استخراج‌شده از نمونه فسیل کشف‌شده از سیبری به‌دست آمدند.

بااین‌همه، یافته‌های جدید دو احتمال را نشان می‌دهند:

• انسان فلورسی و انسان لوزونی خویشاوندان بسیار دور انسان‌های کنونی هستند، حقیقتی که همین حالا نیز محققان متصور هستند. این گونه‌های انسانی از هومو ارکتوس یا گونه باستانی مشابه دیگری تکامل پیدا کردند و دنیسوواها نیز کاملا تبار جداگانه‌ای هستند. اگر این فرضیه صحیح باشد، هیچ‌یک از گونه‌های کوچک‌جثه انسانی (فلورسی و لوزونی) با دنیسوواها یا انسان‌های مدرن آمیزش نکرده‌اند.
• انسان‌های فلورسی و لوزونی با وجود تمایز فاحش به‌لحاظ آناتومی با انسان‌های مدرن، شاید یکی یا هر دو برخلاف تصورات پیشین از خویشاوندان نزدیک‌تر انسان بوده باشند. اگر این فرضیه صحیح باشد، این دو گونه انسانی ممکن است چنانکه پیش‌تر متصور بودیم، با ما انسان‌های مدرن اختلاف ژنتیکی زیادی نداشتند. اگر چنین باشد، ممکن است یکی یا هر دو نمونه‌هایی از دنیسوواهای شاخه جنوبی بوده و با اجداد انسان‌های مدرن در نواحی آسیای جنوب‌شرقی آمیزش کرده‌اند. همین امر نیز می‌تواند دلیل میزان درخورتوجه دی‌اِن‌ای دنیسوواها در میان مردم این نواحی باشد.  

از این منظر، شاید انسان‌های فلورسی و لوزونی همان گونه‌های باستانی نبوده باشند که قبلا تصور می‌شد؛ یعنی در دورانی متأخرتر نیز زندگانی کرده باشد. بااین‌حال، احتمال دیگری نیز وجود دارد: اگر شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد انسان فلورسی و انسان لوزونی از حداقل هفتصدهزار تا یک‌میلیون سال قبل در نواحی آسیای جنوب‌شرقی زندگی می‌کردند؛ یعنی مدت‌ها پیش از اینکه اولین تبار دنیسوواها تکامل پیدا کند. بنابراین، این امکان وجود دارد که هابیت‌ها و عموزادگانشان که هر دو از تبارهای کهن انسانی بودند، اساسا نمی‌توانسته‌اند به‌دلیل قدمتشان از دنیسوواهای شاخه جنوبی باشند.

ذکر این نکته ضروری است که حتی شاید قدیمی‌ترین فسیل‌های مربوط به این دو انسان‌تبار کشف‌شده در منطقه به گونه‌ای دیگر متعلق باشد. در‌واقع، ممکن است این فسیل‌ها به‌جای‌مانده از گونه‌های قدیمی‌تری بوده باشند؛ بنابراین، هنوز دست‌کم روی کاغذ این احتمال وجود دارد که انسان فلورسی یا انسان لوزونی یا هر دو که بعدا به این جزایر رسیدند، همچنان می‌توانند گروهی از دنیسوواها بوده باشند.

این ارتباط میان هابیت‌ها ودنیسوواها همچنان نامشخص است و محققان هنوز موفق نشدند دی‌اِن‌ای استخراج‌شده از فسیل انسان‌های فلورسی و لوزونی را تجزیه‌و‌تحلیل ژنتیکی کنند. متأسفانه دوام دی‌اِن‌ای در آب‌و‌هوای گرم‌سیری بسیار دشوار است؛ ازاین‌رو، آنچه مطرح‌شده در بهترین حالت، تنها یک فرضیه است. محققان این تحقیق پیشنهاد کردند برای پرکردن این شکاف در درخت تکامل انسان در جزایر جنوب‌شرقی آسیا، دامنه تحقیقات و جست‌وجو برای استخراج دی‌اِن‌ای از فسیل‌های انسانی در منطقه به استرالیا نیز گسترده شود.