تنگی نفس یا دیسپنه به تنفس دشوار و کوتاه گفته میشود که احساس ناخوشایند و سختی را برای بیمار بههمراه دارد. این مشکل میتواند بهعلت عوامل مختلفی همانند بیماری کرونا، بیماریهای ریوی همانند آسم، بیماریهای قلبی و حتی اضطراب بهوجود آید.
نوع تنگی نفس از خفیف و موقتی تا جدی و طولانی متفاوت است و تشخیص و درمان آن در برخی مواقع میتواند دشوار باشد؛ زیرا علل مختلفی برای بروز آن وجود دارد. درادامه با معرفی علائم، علل، روشهای تشخیص، درمان، عوارض و جلوگیری از تنگی نفس همراه شما خواهیم بود.
علائم تنگی نفس
تنگی نفس میتواند درنتیجه فشار بیشازحد و گذراندن وقت در مکانی مرتفع رخ دهد یا حتی نشانهای از طیف وسیعی از مشکلات باشد. علائمی که برای فرد درمعرض تنگی نفس رخ میدهد، عبارتاند از:
- تنگی نفس پس از ورزش یا بهعلت وجود بیماری
- احساس گرفتگی یا خفگی ناشی از مشکلات تنفسی
- تنفس دشوار
- احساس فشار در قفسه سینه
- تنفس سریع
- تپش قلب
- خسخس سینه
- سرفهکردن
درصورتیکه تنگی نفس بهطورناگهانی رخ دهد یا علائم شدید باشد، ممکن است نشانهای از بیماری جدی باشد.
علل ایجاد تنگی نفس
تنگی نفس همیشه به یک علت رخ نمیدهد. برای نمونه، فرد ممکن است پس از ورزش شدید یا رفتن به ارتفاع یا تغییرات عمده دما (معمولا افزایش دما) دچار تنگی نفس شود. بااینحال، تنگی نفس معمولا به مشکلات سلامتی مربوط میشود. این وضعیت گاهی اوقات فقط میتواند حالتی از تناسباندام باشد و ورزش علائم را بهبود بخشد؛ اما ممکن است از مسئلهای جدی در سلامتی هم نشئت بگیرد.
براساس اعلام پزشکان متخصص، شایعترین علل تنگی نفس آسم، نارسایی قلبی، بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD)، بیماری بینابینی ریه، ذاتالریه و مشکلات روانشناختی را شامل میشود که معمولا با اضطراب همراه است. توجه کنید که اگر تنگی نفس بهطورناگهانی شروع شود، آن را «تنگی نفس حاد» مینامند.
در حالت کلی، تنگی نفس حاد میتواند بهعلل زیر رخ دهد:
- آسم
- اضطراب
- ذاتالریه
- خفگی یا استنشاق آنچه راههای تنفسی را مسدود میکند
- واکنشهای آلرژیک
- کم خونی
- ازدستدادن خون و درنتیجه کمخونی
- قرارگرفتن طولانیمدت درمعرض مونواکسیدکربن
- نارسایی قلبی
- کاهش فشارخون
- آمبولی ریوی یا وجود لخته خون در شریان ریه
- مشکل ریوی
- فتق هیاتال
اگر فردی بیش از یک ماه با تنگی نفس دستوپنجه نرم کند، این حالت را «تنگی نفس مزمن» مینامند. تنگی نفس مزمن میتواند بهعلل زیر رخ دهد:
- آسم
- بیماری انسداد ریوی مزمن
- مشکلات قلبی
- چاقی
- فیبروز ریوی بینابینی: بیماری است که باعث زخمشدن بافت ریه میشود
برخی از مشکلات دیگر ریه هم ممکن است باعث تنگی نفس شود که برخی از آنها ازاینقرارند:
- خروسک
- جراحت و آسیب به ریه
- سرطان ریه
- بیماری سل
- بیماری فشارخون ریوی
- ذاتالجنب یا پلوریت: التهاب پرده جنب در اطراف ریه
- ادم ریوی: تجمع بیشازحد مایعات در ریه
- سارکوئیدوز: هنگامیکه خوشههای سلولهای التهابی در ریهها رشد میکنند
تنگی نفس با مشکلات قلبی زیر هم مرتبط است:
- کاردیومیوپاتی: طیف وسیعی از بیماریهای عضله قلب
- آریتمی یا ریتم غیرطبیعی قلب
- نارسایی قلبی
- پریکاردیت: التهاب بافت اطراف قلب
عوامل خطرساز تنگی نفس
آلایندههای محیطی همانند موادشیمیایی، بخار، گردوغبار و دود میتوانند تنفس را برای افراد دچار تنگی نفس دشوار کنند. قرارگرفتن درمعرض مواد حساسیتزا همانند گَرده گُل یا کپک میتواند باعث بروز تنگی نفس در افراد مبتلا به آسم شود؛ البته امکان پیشگیری از برخی از آلایندهها همانند استعمال دخانیات وجود دارد.
بیماری انسداد ریوی مزمن و آمفیزم و برونشیت مزمن هم برخی دیگر از عواملی هستند که میتوانند وضعیت تنفس را برای افراد دشوار کنند. براساس اعلام سازمان COPD، همه مبتلایان به تنگی نفس الزاما به بیماری انسداد ریوی مزمن مبتلا نیستند؛ اما ۹۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری در یک مرحله از زندگیشان سیگاری بودند.
عوارض تنگی نفس
تنگی نفس با شرایطی همانند هیپوکسی یا هیپوکسمی میتواند همراه باشد که به سطح پایین اکسیژن خون اشاره میکند. این مسئله بهنوبه خود به کاهش سطح هوشیاری و سایر علائم شدید در افراد میتواند منجر شود.
توجه کنید درصورت شدیدبودن تنگی نفس و تداوم آن، خطر نقص شناختی موقتی یا دائمی وجود خواهد داشت، این شرایط نشانهای از شروع یا بدترشدن سایر مشکلات پزشکی در افراد نیز میتواند باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تنگی نفس در برخی مواقع میتواند زندگی افراد را تهدید کند؛ بنابراین درصورت بروز هریک از علائم زیر، باید فورا به پزشک مراجعه کرد:
- شروع ناگهانی تنگی نفس شدید
- ناتوانی در انجام فعالیتها بهعلت تنگی نفس
- درد و احساس فشار در قفسه سینه
- حالت تهوع
همه انواع تنگی نفس به درمان فوری پزشکی نیاز ندارند؛ اما تنگی نفس میتواند مشکلات جدی را برای سلامتی بههمراه داشته باشد. توصیه میکنیم درصورت بروز هریک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید و از وی مشاوره بگیرید:
- تغییر در نوع تنفس و احساس ضعف
- محدودشدن فعالیتهای روزانه بهعلت مشکلات تنفسی
- مشکل در تنفس هنگام خوابیدن
- التهاب در پا و مچ پا
- تبولرز و سرفه
- خسخس سینه
روشهای تشخیص تنگی نفس
پزشک معمولا با انجام معاینه فیزیکی و سؤال درباره علائم بیمار و البته تجربیات پزشکیاش، تنگی نفس را بهراحتی تشخیص میدهد. فرد باید به سوالاتی ازایندست پاسخ دهد: «چگونه و از چه زمانی دچار تنگی نفس شده است؟» و «این شرایط چه مدتی طول میکشد؟» و «چندینبار این اتفاق افتاده و شدت آن چقدر است؟»
پزشکان ممکن است برای تشخیص دقیق تنگی نفس و ارزیابی سلامت قلب، ریهها و سیستمهای مرتبط از اشعه ایکس قفسه سینه و تصاویر توموگرافی کامپیوتری (CT) کمک بگیرند. همچنین، گرفتن نوار قلب (ECG) ممکن است در نشاندادن علائم حمله قلبی یا مشکلات دیگر قلبی مؤثر باشد.
توجه کنید که انجام آزمایش اسپیرومتری برای اندازهگیری جریان هوا و ظرفیت ریه بیمار هم میتواند یکی از روشهای مؤثر باشد؛ زیرا میتواند نوع و میزان دقیق مشکلات تنفسی را در افراد تعیین کند. انجام سایر آزمایشها نیز میتواند سطح اکسیژن موجود در خون بیمار و ظرفیت خون برای حمل اکسیژن را بررسی کند.
روشهای درمان تنگی نفس
درمان تنگی نفس به علت ایجاد آن بستگی دارد. فردی که بهعلت فشار بیشازحد دچار تنگی نفس میشود، احتمالا پس از استراحت و رسیدن به آرامش، بهبود و شرایط پایداری پیدا میکند؛ اما در برخی موارد شدید، به استفاده از اکسیژن نیاز است. مبتلایان به آسم یا بیماری انسداد ریوی مزمن ممکن است گشادکننده برونش تنفسی استنشاقی داشته باشند تا درصورت لزوم از آن استفاده کنند.
افراد مبتلا به بیماریهای مزمن همانند بیماری انسداد ریوی برای بهبود تنفس نیاز به مشاوره و مراقبتهای پزشکی دارند. این برنامه درمانی به جلوگیری از وقایع حاد و کُندکردن روند پیشرفت بیماری کمک بسزایی خواهد کرد.
اگر تنگی نفس با آسم مرتبط باشد، مصرف داروهایی همانند شلکننده برونش تنفسی و استروئیدها بسیار مؤثر خواهند بود. اگر تنگی نفس از نوع عفونتی همانند ذاتالریه باکتریایی ناشی شود، مصرف آنتیبیوتیکها میتوانند بسیار مفید واقع شوند؛ البته سایر داروها همانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) و داروهای ضد اضطراب هم میتوانند مفید باشند.
مشکلات تنفسی ناشی از بیماری انسداد ریوی مزمن میتواند با تکنیکهای خاص تنفسی همانند تنفس با لب خمیده و تمرینات تقویت عضلات در تنفس بهبود پیدا کند. افراد میتوانند روش دقیق انجام این کارها را در برنامههای توانبخشی ریوی بیاموزند. بسیاری از افراد با انجام این کارها بسیار بهبود یافته و نتیجهای مثبتی گرفتهاند.
درصورتیکه آزمایشها نشاندهنده سطح پایین اکسیژن در خون باشد، ممکن است به اکسیژن مکمل نیاز باشد. بااینحال، همه افراد مبتلا به تنگی نفس دچار سطح پایین اکسیژن در خون نیستند. براساس آزمایشها، مشخص شد که علائم بسیاری از افراد مبتلا به تنگی نفس دربرابر جریان ملایم هوای خنک در اطراف سروصورت آنها بهبود پیدا خواهد کرد.
روشهای جلوگیری از تنگی نفس
افراد مبتلا به تنگی نفس میتوانند برای بهبود سلامت کلیشان اقداماتی انجام دهند و فضای تنفسی بیشتری داشته باشند. این عوامل عبارتاند از:
- ترک سیگار
- اجتناب از عوامل محرک دیگر، همانند دودهای شیمیایی و مواد آلاینده
- کاهش وزن؛ زیرا این امر میتواند بیقراری قلب و ریهها را کاهش دهد و ورزشکردن را آسانتر کند. بد نیست بدانید که این عوامل میتوانند سیستم قلبیعروقی و تنفسی فرد را تقویت کنند.
- سعی کنید از فعالیت در ارتفاعات زیاد بپرهیزید؛ زیرا این مسئله میتواند تنفستان را دچار مشکل کند.
تنگی نفس در گروههای خاص
تنگی نفس گروههای خاصی از افراد را به روشهای گوناگون میتواند تحتتأثیر قرار دهد. درادامه، به این گروهها اشاره خواهیم کرد:
بارداری
بروز علائم خفیف تنگی نفس در دوران بارداری شایع است و بدینعلت اتفاق میافتد که بارداری ظرفیت تنفس زنان را تغییر خواهد داد. البته بهتر است بدانید با اینکه ظرفیت تنفس در دوران بارداری افزایش مییابد، در پایان بارداری تا ۲۰ درصد کاهش حجم ریه بهوجود خواهد آمد.
افراد مسن و مبتلایان به مشکلات سلامتی جدی
تنگی نفس میتواند رمانی بهوجود آید که افراد در مرحله پیشرفته بیماریهای مزمن قرار دارند. در این مرحله، پزشک استفاده از برخی داروها را برای بهبود بیماران تجویز خواهد کرد؛ اما توجه کنید که مصرف بعضی داروهای خاص برای درمان تنگی نفس، مشکلات بیشتری برای بیمار میتواند ایجاد کند.
نوزادان
بیماریهای دستگاه تنفسی فوقانی که باعث تنگی نفس حاد در نوزادان میشوند، جدی هستند و به مراجعه فوری به بیمارستان نیاز دارند. در نظر داشته باشید که این بیماریها یکی از علل مهم تنگی نفس در نوزادان محسوب میشوند. خروسک و استنشاق جسم خارجی و التهاب اپیگلوت از علل شایع تنگی نفس در نوزادان بهشمار میروند.
جمعبندی
تنگی نفس میتواند بهعلل مختلفی در افراد بهوجود آید و درمان آن هم به علت دقیقش بستگی دارد. درصورتیکه تنگی نفس از نوع بیماری زمینهای همانند ذاتالریه یا آسم خفیف ناشی شود، درمان این بیماریها ممکن است مشکلات تنفسی را برطرف کند یا تا حد زیادی کاهش دهد.
اگر تنگی نفس از بیماریهای جدی یا مزمن همانند نارسایی مزمن قلب یا آسم شدید یا بیماری انسداد ریوی مزمن ناشی شود که با گذشت زمان بدتر میشوند، ممکن است کامل بهبود نیابد. بیماران مبتلا به تنگی نفس برای تهیه و پیروی از برنامه درمانی جامع باید زیرنظر پزشک قرار گیرند و مداوم مشاوره شوند.
این مطالب صرفا از سایت zoomit کپی برداری شده است و جنبه اموزشی دارد
بررسی تخصصی لپ تاپبررسی نوت بوکخرید ایسوس یا لنووراهنمای خرید اپ تاپ
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.