دانشمندان با جستجوی کاوشگرهای فرازمینی یک قدم به هدف خود نزدیک می‌شوند در دیجیتال مارک

سال‌ها است که دانشمندان در حال جست‌وجوی گونه‌هایی شبیه انسان (حداقل تا اندازه‌ای) هستند. در چشم‌انداز کهکشانی، تلاش انسان برای جست‌وجوی تمدن فرازمینی تاکنون ناکام مانده است. با توسعه‌ی ارتباطات رادیویی و لیزری در دهه‌های گذشته، جست‌وجوی هوش فرازمینی (SETI) بر سیگنال‌های رادیویی و لیزری از اعماق فضا متمرکز شده است.

در سال‌های گذشته، کاوشگرهایی مثل وویجر ۱ و ۲ و پایونیر ۱۰ و ۱۱ و فضاپیمای نیوهرایزنز به‌سمت فضای میان‌‌ستاره‌ای رهسپار شدند. شاید این کاوشگرها با تمدن‌های فرازمینی برخورد کنند و از وجود انسان خبر دهند؛ اما رونالد بریسول در مقاله‌ای که در مجله‌ی Nature منتشر کرده است، به آغاز عصر فضا (دهه‌ی ۱۹۶۰) بازمی‌گردد و به جست‌وجوی تمدن‌های فرازمینی پیشرفته با استفاده از کاوشگرهای فیزیکی در فضای میان‌ستاره‌ای اشاره می‌کند. بنابراین، SETI هم می‌تواند از این روش برای کشف موجودات فرازمینی استفاده کند که اخیرا با کشف امواج گرانشی به روشی پیشتاز تبدیل شده است.

روش اکتشافی یادشده را می‌توان به دو شیوه به‌کار برد. به‌لطف داده‌های جمع‌آوری‌شده از تلسکوپ کپلر می‌دانیم تقریبا نیمی از ستاره‌های خورشیدمانند میزبان سیاره‌های سنگی زمین‌مانند در کمربند حیات خود هستند. در این کمربند، دمای سطحی سیاره برای پشتیبانی از آب سطحی مایع و ویژگی‌های شیمیایی لازم برای حیات کافی است. معادله‌ی معروف دریک به اندازه‌گیری احتمال دریافت سیگنال‌های رادیویی از تمدن‌های دیگر کهکشان راه شیری اختصاص دارد؛ البته این معادله با ابهامات زیادی همراه است. باوجوداین، بر کاوشگرهای فیزیکی واقع در نزدیکی ما اعمال نمی‌شود. این تمایز مشابه تفاوت بین مکالمه‌ی تلفن‌همراه و سرعت نور و ارسال نامه از‌طریق پست است.

با‌توجه‌به آنچه گفته شد، می‌توان چنین ضمیمه‌ای را به معادله‌ی دریک اضافه کرد: تعداد کاوشگرهای موجود در فضای میان‌ستاره‌ای را می‌توان به‌صورت تعداد ستاره‌ها ضرب در تعداد میانگین کاوشگرهایی محاسبه کرد که هر سال تولید می‌شوند (N). نزدیک‌ترین منظومه‌ی ستاره‌ای، آلفای قنطورس، زوج ستاره‌ی خورشیدمانند (A و B) و یک کوتوله‌ی سفید (C) را شامل می‌شود. این منظومه‌ی ستاره‌ای سه‌تایی تقریبا چهار سال نوری از زمین فاصله دارد؛ اما نزدیک‌ترین کاوشگر ممکن است در فاصله‌ی نزدیک‌تری قرار داشته باشد.

هر تمدن به‌ازای طول عمر متوسط ستاره‌اش یک کوادریلیون (N=10^۵) کاوشگر تولید می‌کند. اگر وزن هر کاوشگر یک گرم باشد، جرم کلی یک کوادریلیون کاوشگر را می‌توان با وزن سیارکی در اندازه‌ی یک کیلومتر هم‌ارز دانست. چنین سیارکی معمولا هر نیم میلیون سال با زمین برخورد می‌کند و اندازه‌ی آن بر‌اساس ضریب دَه برابر کمتر از سیارک چیکسولوب است که به نابودی دایناسورها در‌حدود ۶۶ میلیون سال پیش منجر شد. واضح است تعداد واقعی کاوشگر‌های میان‌ستاره‌ای به فراوانی و طول عمر تمدن‌های پیشرفته به‌ازای هر ستاره و وزن هر کاوشگر و پیچیدگی فناوری تولید آن وابسته است.

آوی لوئب، نویسنده‌ی اصلی این مقاله، در کتاب خود با عنوان فرازمینی (Extraterrestrial)، داستان کشف اومواموا را نقل می‌کند. این جرم به‌عنوان اولین جرم میان‌ستاره‌ای نزدیک به زمین، برخلاف بسیاری از دنباله‌دارها و سیارک‌های قبلا دیده‌شده در منظومه‌ی شمسی ظاهری عجیب داشت. کتاب لوئب به جزئیات مربوط به ویژگی‌های عجیب اومواموا اشاره می‌کند:

 این جرم شکلی مسطحی با ویژگی‌های اغراق‌آمیز داشت که قبلا در میان دنباله‌دارها یا سیارک‌های دیگر دیده نشده بود. همچنین، از سرعت غیرمعمول و سطحی درخشان بهره می‌بُرد. امواموا باید یک‌دهم از جرم خود را از دست می‌داد تا با قدرت راکت بتواند حرکت کند. برخلاف جت‌های دنباله‌دار، شواهدی از مولکول‌های کربنی یا تغییری در دوره‌ی چرخش در این جرم دیده نشد.

سپتامبر ۲۰۲۰، جرم عجیب دیگری را Pan STARRS کشف کرد. این جرم ۲۰۲۰ SO نامیده شد و مانند امومواموا بی‌قید نبود؛ بلکه مانند زمین در مداری به دور خورشید می‌چرخید. بعدا مشخص شد ۲۰۲۰ SO تقویت‌کننده‌ی راکتی است که از برخورد ماه‌نشین سورویر ۲ با سطح ماه در سال ۱۹۶۶ به‌جا مانده است. طبق این کشف می‌توان به این نتیجه رسید که اشیای مصنوعی با نسبت سطح به جرم بزرگ را می‌توان از اجرام طبیعی بر‌اساس نیروی رانشی خورشید تفکیک کرد. ازاین‌رو با‌توجه‌به اندازه‌ و انحراف مسیر امواموا، نمی‌توان گفت این جرم منشأ زمینی داشته است. لوئب بیان می‌کند:

هنگام تعطیلات در ساحل دریا، از بررسی صدف‌های طبیعی لذت می‌برم؛ اما گاهی با بطری‌های پلاستیکی هم روبه‌رو می‌شوم. به‌همین‌ترتیب، ستاره‌شناسان معمولا هنگام بررسی سیارک‌ها یا دنباله‌دارهای منظومه‌ی شمسی، سنگ‌های طبیعی را بررسی می‌کنند؛ اما شاید امواموا اولین برخورد با بطری پلاستیکی برای انسان باشد که تمدنی پیشرفته آن را ساخته است. بادبان‌های خورشیدی را می‌توان به‌گونه‌ای طراحی کرد که به‌ازای دَه‌ها متر‌مربع مساحت سطح، تنها یک گرم به وزن آن‌ها اضافه شود که با مساحت امواموا مقایسه‌شدنی است.

کاوشگرهای میان‌ستاره‌‌ای می‌توانند در مسیرهای منتخبشان حرکت کنند که بر‌اساس توزیع تصادفی نیستند. در این صورت، نیروی جاذبه‌ی ستاره‌ای آن‌ها را به‌سمت خود می‌کشد. در پوشش خارجی منظومه‌ی شمسی، چنین کاوشگرهای کُندی معمولا در میان تعداد زیادی از سنگ‌های یخی ابر اورت مخفی می‌شوند که رابطه‌‌شان با خورشید سست است و در مسیر آلفا قنطورس قرار دارند.

اگر فرستندگان کاوشگرها ترجیح دهند گم‌نام بمانند، امکان شناسایی کاوشگرها دشوار خواهد بود. بااین‌حال، داده‌های مربوط به امواموا ناقص هستند و برای پی بردن به ماهیت امواموا، اجرام مشابه را در آسمان باید جست‌وجو کرد. این جمله‌ی معروف که «ما در دنیا تنها نیستیم» می‌تواند مفاهیم چشمگیری برای اهداف جست‌وجوی فرازمینی‌ها به‌دنبال داشته باشد. آیا روزی خواهد رسید که به وجود فرازمینی‌های هوشمندتر از خود در راه شیری پی ببریم؟ تنها راه پی‌بردن به این راز، بررسی آسمان شب و جست‌وجوی کاوشگرهای مربوط به فرازمینی‌ها است.