هرآنچه باید درباره گونه‌های مهم ویروس کرونا بدانید در دیجیتال مارک

از زمان آغاز انتشار ویروس کرونای جدید یعنی SARS-CoV-2 در میان انسان‌ها، این ویروس در حال جهش بوده است. ماشین‌آلات مولکولی که ویروس برای خواندن و نسخه‌برداری کد ژنتیکی خود از آن‌ها استفاده می‌کند، عاری از اشتباه نیست و اشتباهات کوچکی ممکن است طی فرایند نسخه‌برداری از ژنوم ویروس رخ دهد که تصحیح نمی‌شود.

هر بار که ویروس وارد میزبان جدیدی می‌شود، سلولی را آلوده می‌کند و نسخه‌های زیادی از خود می‌سازد که برخی حاوی اشتباهات ژنتیکی هستند. سپس، این نسل حاوی اشتباه سلول‌های بیشتر و افراد بیشتری را آلوده می‌کنند. هر چرخه‌ی تکثیر و هر عفونت، فرصت بیشتری برای اشتباهات فراهم می‌کند. با گذشت زمان، این خطاها یعنی همان جهش‌ها تجمع پیدا می‌کنند. برخی از این تغییرات بی‌حاصل هستند. برخی نیز طی فرایند تولید ویروسی از بین می‌روند؛ اما برخی از آن‌ها می‌مانند و از ویروسی به ویروس دیگر منتقل می‌شوند.

شاید ماندن جهش تصادفی باشد. شاید هم به این دلیل باشد که آن تغییر به نوعی به بقای ویروس کمک می‌کند؛ اما درمجموع، سویه‌های ویروسی که حامل جهش قابل‌توجهی هستند، می‌توانند انتقال به دیگران را شروع کنند. مجموعه جهش‌های قابل‌توجه در تبارهای ویروسی ظاهر می‌شود و گاهی به‌نظر می‌رسد این تبارها نسبت‌به خویشاوندان خود برتری دارند. این زمانی است که این ویروس‌های متمایز که واریانت خوانده می‌شوند، موجب نگرانی می‌شوند.

دانشمندان در سراسر جهان از زمان آغاز دنیاگیری کووید ۱۹ در حال ردیابی دقیق جهش‌ها و گونه‌های جدید بوده‌اند و گاها شاهد ظهور گونه‌های بدون خطری بودند؛ اما در ماه‌های اخیر، حداقل سه گونه موجب نگرانی آن‌ها شده است. این گونه‌های نگران‌کننده موجب ایجاد سوالات مهم (و هشدار) در این مورد شده است که آیا گونه‌های جدید نسبت‌به گونه‌های قبلی ویروس راحت‌تر منتقل می‌شوند و اینکه آیا می‌توانند از تأثیر درمان‌ها و واکسن‌ها فرار کنند و حتی اینکه آیا کشنده‌تر هستند.

درادامه، آنچه درباره‌ی این گونه‌ها می‌دانیم و نمی‌دانیم، به نقل از وب‌سایت ارز تکنیکا آورده شده است. هنوز پژوهش‌های بسیاری باید انجام شود و سولات بی‌پاسخ زیادی وجود دارد؛ اما پژوهشگران در تلاش هستند تا به مهم‌ترین نادانسته‌ها پی ببرند. از مهم‌ترین سوالات این است که آیا واکسن‌های موجود دربرابر این گونه‌ها مؤثر خواهند بود. تا این زمان، به‌نظر می‌رسد که چنین باشد. با‌این‌حال، ویروس پیام روشنی را ارسال می‌کند: با انتقال گسترده که به تکامل ویروس شتاب می‌دهد، گونه‌های بیشتری ظاهر خواهند شد و باید آماده باشیم.

قبل از پرداختن به موضوع اصلی، ذکر یک نکته اهمیت دارد: مشخص کردن بیماری‌ها یا عوامل عفونی (در این مورد، گونه‌های ویروس) براساس محل شناسایی آن‌ها مسئله‌ساز است. چنین ارتباطات جغرافیایی خطر ایجاد انگ را به همراه دارد و ممکن است موجب شود افراد از گزارش کردن منصرف شوند، بنابراین درباره‌ی بهترین روش نام‌گذاری گونه‌های موجود در جامعه‌ی علمی بحث فعالی وجود دارد. در این حین، اشاره به این گونه‌ها براساس کشوری که در آن شناسایی شده‌اند، بسیار رایج شده است. ما تلاش می‌کنیم تاجایی که می‌توانیم از این کار اجتناب کنیم و در عین حال مشخص کنیم که درباره‌ی کدام گونه صحبت می‌کنیم.

B.1.1.7

نام‌های دیگر: ۵۰۱Y.V1 و VOC 202012/01

رابطه جغرافیایی: بریتانیا

تعداد کشورهای گزارش‌کننده‌ی مورد: ۷۰

افزایش قابلیت انتقال: بله

افزایش شدت بیماری/مرگ‌و‌میر: یک احتمال واقع‌بینانه

کارایی واکسن: هنوز مؤثر است

در اوایل دسامبر سال ۲۰۲۰، پژوهشگران و مقامات بریتانیا شروع به هشدار دادن درباره‌ی گونه‌ی جدیدی کردند که به‌نظر می‌رسید حاوی تعداد زیادی جهش بوده و به‌طور غیرعادی با سرعت بالایی در حال انتشار است. اولین رکورد از این گونه در بریتانیا به دو نمونه گرفته‌شده از افراد عفونی در ۲۰ و ۲۱ سپتامبر برمی‌گردد. طی چند هفته، این گونه سهم بیشتر و بیشتری از کل موارد منطقه را به خود اختصاص داد. پژوهشگران مشکوک شدند که توانایی انتقال این گونه طی تکامل بیشتر شده است، یعنی راحت‌تر می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.

انتقال

تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از ماه دسامبر از این فرضیه حمایت کرده است؛ اما پژوهشگران هنوز در حال تعیین این مسئله هستند که این گونه درمقایسه‌با گونه‌های قبلی دقیقا چقدر قابل انتقال‌تر است.

در اوایل ژانویه، پژوهشگران بریتانیایی نتایج مقدماتی مجموعه مدل‌هایی را منتشر کردند که نشان می‌داد گونه‌ی مذکور عدد سرایت مشاهده‌شده ویروس SARS-CoV-2 را ۰/۳۶ تا ۰/۶۸ افزایش داده است، یعنی افراد آلوده به B.1.1.7 علاوه‌بر تعداد افرادی که می‌توانستند با دچار بودن به نسخه‌ی اولیه ویروس آلوده کنند، به‌طور متوسط ۰/۳۶ تا ۰/۶۸ فرد دیگر را نیز آلوده می‌کنند. برآوردهای جدیدتر نیز تقریبا در این محدوده بوده است و نشان می‌دهد قدرت انتقال B.1.1.7 حدود ۴۷ تا ۵۶ درصد افزایش پیدا کرده است.

تاکنون گونه B.1.1.7 به‌جز بریتانیا در بیش از ۶۰ کشور دیگر ازجمله آمریکا شناسایی شده است. براساس تخمین مطالعه‌ی مدل‌سازی منتشرشده به‌وسیله‌ی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری در تاریخ ۱۵ ژانویه، این گونه در ماه مارس در آمریکا به سویه‌ی غالب تبدیل می‌شود.

جهش‌ها

به‌نظر می‌رسد برخی از جهش‌های موجود در B.1.1.7 به توضیح توانایی اضافه‌ی ویروس کمک کند. این گونه درمجموع حامل ۲۳ جهش است: ۱۳ جهش که توالی‌های پروتئین ویروس را تغییر می‌دهند (غیرمترادف)، چهار حذف و شش جهش مترادف.

از جهش‌های B.1.1.7، هشت مورد در پروتئین اسپایک ویروس رخ می‌دهد که پروتئین برجسته‌ای است که از سطح ذره کروی ویروس خارج می‌شود. اسپایک همان چیزی است که ویروس از آن برای اتصال و آلوده کردن سلول‌ها استفاده می‌کند. پروتئین اسپایک این کار را با اتصال به گیرنده‌ی ACE2 که در سطح خارجی سلول‌های انسانی قرار دارد، انجام می‌دهد.

تاکنون، می‌دانیم حداقل سه مورد از هشت جهش اسپایک B.1.1.7 ممکن است با تقویت قدرت انتقال این گونه ارتباط داشته باشد. مهم‌ترین آن‌ها جهشی است که یکی از اسیدهای آمینه مهم پروتئین اسپایک را تغییر می‌دهد؛ اسیدآمینه‌ای که در موقعیت ۵۰۱ توالی پروتئین اسپایک قرار گرفته است. به بیان دقیق‌تر، این جهش اسیدآمینه‌ی موقعیت ۵۰۱ را از آسپاراژین (N) به تیروزین (Y) تغییر می‌دهد، بنابراین به‌صورت N501Y نشان داده می‌شود.

اسید آمینه ۵۰۱ اهمیت زیادی دارد، زیرا درون ناحیه‌ای از اسپایک قرار می‌گیرد که مستقیما به ACE2 متصل می‌شود (دامنه اتصال به گیرنده یا RBD) و یکی از شش جزء کلیدی اتصال در RBD است. آزمایش‌های آزمایشگاهی نشان داده‌اند که تغییر از N به Y در موقعیت ۵۰۱ توانایی اسپایک را برای اتصال به ACE2 افزایش می‌دهد و آزمایش‌های انجام‌شده روی موش‌ها جهش یادشده را با افزایش واگیرداری و بیماری مرتبط کرده است.

پس از N501Y، جهش P681H وجود دارد. این جهش در موقعیت ۶۸۱ (موجب تغییر اسید آمینه‌ی پرولین (P) به هیستیدین (H) می‌شود)، نزدیک محل شکاف فورین روی پروتئین اسپایک SARS-CoV-2 واقع می‌شود. برای اینکه SARS-CoV-2 پس از اتصال به ACE2 با موفقیت وارد سلول شود، پروتئین اسپایک باید توسط آنزیم‌ها به دو زیرواحد تقسیم شود. این شکاف موجب تغییر ساختار اسپایک و فعال شدن آن می‌شود و به آن اجازه می‌دهد که خود را با غشای سلول ادغام کند و محتویات خود را وارد سلول ریخته و آن را آلوده کند. در مطالعات حیوانی به‌نظر می‌رسد محل شکاف فورین موجب افزایش توانایی ویروس برای ورود به سلول‌ها شود. پژوهشگران گمان می‌کنند جهش جدید ممکن است موجب افزایش قدرت ویروس در وارد شدن به سلول‌ها شود.

سومین جهش مهم اسپایک حذف ۶ نوکلئوتید در کد ژنتیکی آن است که منجر به از دست رفتن دو اسیدآمینه در موقعیت‌های ۶۹ و ۷۰ پروتئین اسپایک می‌شود. مشخص نیست این حذف دقیقا چه کاری برای ویروس انجام می‌دهد؛ اما در تبارهای مختلفی چندین بار ظاهر شده است که نشان می‌دهد مزیتی برای ویروس دارد.

درحال‌حاضر، حذف ۶ نوکلئوتیدی مذکور پیامد واضحی برای پژوهشگران دارد: این حذف یکی از تست‌های تشخیصی SARS-CoV-2 را دچار اشتباه می‌کند. این آزمایش یک تست سه هدفه RT-PCR است، یعنی با شناسایی سه قطعه از ژنوم SARS-CoV-2 کار می‌کند، ازجمله یکی از قطعات ژنی که کدکننده‌ی اسپایک است. وقتی حذف ۶۹-۷۰ وجود داشته باشد، نتیجه‌ی آزمایش برای ژن اسپایک منفی اما برای دو توالی ژنتیکی دیگر SARS-CoV-2 مثبت می‌شود. از این نتیجه اکنون برای کمک به شناسایی عفونت‌های حاصل از B.1.1.7 استفاده می‌شود.

این سه جهش درحال‌حاضر مهم‌ترین جهش‌های B.1.1.7 هستند. داده‌های اندکی درباره‌ی ۲۰ جهش دیگر وجود دارد؛ اما پژوهشگران در حال ارزیابی این موضوع هستند که هریک از جهش‌ها به‌تنهایی یا در ترکیب با جهش‌های دیگر چه اثراتی دارد.

شدت بیماری و مرگ‌و‌میر

وقتی پژوهشگران برای اولین‌بار نگرانی‌های خود را درمورد B.1.1.7 مطرح کردند، درباره‌ی افزایش قابلیت انتقال نگران بودند. شواهد اولیه که با بررسی نتایج عفونت به‌دست آمده بود، نشان نمی‌داد که B.1.1.7 نسبت‌به سویه‌های دیگر ویروس موجب بیماری شدیدتر یا مرگ‌و‌میر بیشتری شود. با‌این‌حال، این مسئله موجب آسایش خاطر بسیاری از پژوهشگران نمی‌شد چرا که هرگونه افزایش در تعداد کل عفونت‌ها هنوز هم ازنظر تعداد مطلق منجر به موارد شدید بیشتر و شمار مرگ بیشتری می‌شود.

وضعیت در ۲۱ ژانویه تاریک‌تر شد، وقتی گروهی از مشاوران دولت بریتانیا شواهد اولیه‌ای را پیدا کردند که نشان می‌داد احتمال واقع‌گرایانه‌ای وجود دارد که عفونت B.1.1.7 نسبت‌به عفونت‌های ناشی از واریانت‌های رایج دیگر با افزایش خطر مرگ همراه است.

درحال‌حاضر، برخی از کارشناسان با شواهد مقدماتی ارائه‌شده قانع نشده‌اند و قبل از نتیجه‌گیری خواستار داده‌های بیشتری هستند. یکی از دلیل آن است که مجموعه داده‌های کامل مورد استفاده در برخی از تجزیه‌و‌تحلیل‌های انجام‌شده تاکنون منتشر نشده است و برخی از آن‌ها متکی‌بر مقایسه‌ی تعداد اندک مرگ‌و‌میر در افراد آلوده به B.1.1.7 با تعداد بزرگ‌تر مرگ‌و‌میرها است که در افراد عفونی‌شده با سویه‌های دیگر مشاهده شده است. برخی دیگر از کارشناسان می‌خواهند بدانند که آیا افزایش محاسبه‌شده در مرگ‌و‌میر می‌تواند به‌جای اینکه ناشی‌از گونه‌ی مرگ‌بارتر باشد، به‌سادگی به خاطر تحت فشار بودن بیمارستان‌ها باشد.

کارایی واکسن

با افزایش واگیرداری و احتمال کشنده‌تر بودن، یکی از سؤال‌های مهمی که درباره‌ی B.1.1.7 مطرح می‌شود این است که آیا واکسن‌هایی که درحال‌حاضر داریم (واکسن‌های mRNA فایزر/بیوان‌تک و مدرنا) دربرابر این گونه مؤثر خواهند بود. تااین لحظه، به‌نظر می‌رسد پاسخ مثبت باشد.

در ۱۹ ژانویه، پژوهشگران فایزر و بیوان‌تک مطالعه‌ی داوری‌نشده‌ای را منتشر کردند که در آن خون حاوی آنتی‌بادی ۱۶ فردی را که واکسن mRNA شرکت را دریافت کرده بودند (نام واکسن: BNT162b2)، درمعرض شبه‌ویروسی قرار دادند که حامل پروتئین اسپایک جهش‌یافته B.1.1.7 بود. پژوهشگران دریافتند که آنتی‌بادی‌های واکسن در خنثی کردن شبه‌ویروس دارای پروتئین اسپایک جهش‌یافته B.1.1.7 به اندازه‌ی خنثی کردن شبه‌ویروسی با پروتئین اسپایک ویروس SARS-CoV-2 مرجع خوب عمل می‌کنند. پژوهشگران نتیجه‌گیری کردند: «براساس این داده‌ها بعید به‌نظر می‌رسد که تبار B.1.1.7 بتواند از محافظت ناشی از واکسن BNT162b2 فرار کند.»

مدرنا نیز در تاریخ ۲۵ ژانویه مطالعه‌ی بازبینی‌نشده‌ی خود را منتشر کرد که طرح مشابهی داشت. آن‌ها آنتی‌بادی‌های هشت فردی را که واکسن mRNA این شرکت را دریافت کرده بودند، دربرابر شبه‌ویروسی که حامل پروتئین اسپایک جهش‌یافته B.1.1.7 بود، آزمایش کردند. باز هم، آنتی‌بادی‌ها، شبه‌ویروس را در سطوحی برابر سطوحی که در مورد شبه‌ویروس حامل پروتئین اسپایک مرجع مشاهده می‌شد، خنثی کردند.

مطالعه‌ی مشابه دیگری تحت هدایت پژوهشگران دانشگاه کلمبیا که در ۲۶ ژانویه منتشر شد نیز نتایج مشابهی به‌دست آورده بود. آنتی‌بادی‌های ۱۲ فرد که واکسن مدرنا را دریافت کرده بودند و ۱۰ فرد که واکسن فایزر به آن‌ها تزریق شده بود، می‌توانستند شبه‌ویروس حامل پروتئین اسپایک جهش‌یافته B.1.1.7 را خنثی کنند و در مقایسه‌با خنثی‌سازی شبه‌ویروس حامل پروتئین اسپایک مرجع، افت اندکی در قدرت آن مشاهده می‌شد.

۵۰۱Y.V2

نام‌ دیگر: B.1.351

رابطه جغرافیایی: آفریقای جنوبی

تعداد کشورهای گزارش‌کننده‌ی مورد: ۳۱

افزایش قابلیت انتقال: پیشنهاد شده است؛ اما تعیین نشده است

افزایش شدت بیماری/مرگ‌و‌میر: مشخص نشده است

کارایی واکسن: هنوز محافظ است؛ اما کارایی کاهش می‌یابد

در اواسط ماه نوامبر، مقامات بهداشتی آفریقای جنوبی متوجه شدند که گونه‌ی جدیدی در مناطق مختلف کشور به‌سرعت در حال پیشی‌گرفتن از گونه‌های در گردش دیگر است. این گونه طی توالی‌یابی معمول پیدا شد و اولین نمونه‌ها مربوط به ماه اکتبر بود. در ۱۸ دسامبر، مقامات خبر ظهور این گونه را اعلام کردند که چون مانند B.1.1.7 حامل جهش N501Y است، ۵۰۱Y.V2 نام گرفته است. اگرچه این تشابه در ابتدا موجب سردرگمی میان این دو گونه شد، تجزیه‌و‌تحلیل ژنتیکی نشان داد که ۵۰۱Y.V2 به‌طور جداگانه ظاهر شده است و این امر شاهد دیگری بر مزیت N501Y برای ویروس است.

انتقال

باتوجه‌به گسترس سریع و وجود جهش N501Y، نگرانی آشکاری وجود دارد که ۵۰۱Y.V2 نسبت‌به گونه‌های قبلی ویروس راحت‌تر منتشر شود. مطالعات مقدماتی همچنین نشان داد که این گونه با بار ویروسی بالاتر مرتبط است، یعنی سطوح نسبی بالاتر ماده‌ی ژنتیکی ویروس در مجاری تنفسی افراد که ازطریق تست‌های تشخیصی PCR مشخص می‌شود. این امر موجب افزایش هراس از افزایش انتقال شد. با‌این‌حال، نه بار ویروسی بالاتر و نه افزایش قابلیت انتقال درباره‌ی ۵۰۱Y.V2 تأیید نشده است. وقتی B.1.1.7 نیز برای اولین‌بار مورد توجه قرار گرفت، نگرانی‌های مشابه و گزارش‌های اولیه از بار ویروسی بالاتر وجود داشت. با‌این‌حال، مطالعات بعدی این ایده را رد کردند.

مشکل اصلی درزمینه‌ی مقایسه‌ی بارهای ویروسی این است که بارهای ویروسی در طول عفونت تغییر می‌کند، پس از مواجهه شروع به افزایش می‌کند، طی روزهای پس از شروع علائم به اوج می‌رسد و سپس کاهش پیدا می‌کند. برای مقایسه‌ی شفاف، پژوهشگران می‌خواهند بدانند که در چه زمانی از عفونت، بار ویروسی فرد ارزیابی شده است که غالبا چنین اطلاعاتی دردسترس نیست. پژوهشگران متذکر می‌شوند که در تعجیل برای ردیابی هرگونه‌ی در حال فراوان شدن، آزمایش برای بار ویروسی ممکن است به سمت اوایل عفونت متمایل شود، زمانی‌که بار ویروسی ممکن است بالاترین حد خود باشد و این تصور را ایجاد کند که گونه‌های جدید بار ویروسی بالاتری ایجاد می‌کنند.

درحالی‌که پژوهشگران در تلاش هستند تا درک بیشتری از ۵۰۱Y.V2 به‌دست آوردند، گسترش آن همچنان ادامه دارد. این گونه تاکنون در بیش از ۳۰ کشور ازجمله در آمریکا شناسایی شده است.

جهش‌ها

اگرچه پژوهشگران هنوز در حال جمع‌آوری داده‌های اپیدمیولوژیکی درباره‌ی قابلیت انتقال گونه مذکور هستند، ژنتیک ۵۰۱Y.V2 می‌تواند بینشی درباره‌ی آن ارائه دهد.

این گونه ۲۱ جهش دارد که ۹ تغییر در پروتئین اسپایک رخ داده است. همان‌طورکه گفته شد و همان‌طور‌که نام آن نشان می‌دهد، ۵۰۱Y.V2 حاوی جهش N501Y در دامنه‌ی اتصال گیرنده اسپایک (RBD) است و در مطالعات آزمایشگاهی با افزایش واگیرداری و بیماری‌زایی مرتبط بوده است.

دو جهش مهم دیگر در دامنه اتصال گیرنده اسپایک وجود دارد که موجب نگرانی کارشناسان می‌شود: K417N و E484K. جهش اول یعنی K417N که در موقعیت ۴۱۷ موجب تغییر لیزین (K) به آسپاراژین (N) می‌شود، نشان داده شده است که به میزان کمی می‌تواند از تأثیر برخی از آنتی‌بادی‌ها فرار کنند که دامنه اتصال گیرنده را هدف قرار می‌دهند.

باتوجه‌به نقش مهم دامنه اتصال گیرنده در آغاز عفونت، برخی از قوی‌ترین آنتی‌بادی‌ها که ویروس را دفع می‌کنند (آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده) دامنه اتصال گیرنده اسپایک را مورد هدف قرار می‌دهند. بدین لحاظ، هرگونه تغییری در دامنه اتصال گیرنده اسپایک ویروس SARS-CoV-2 خطر کاهش تأثیر آنتی‌بادی‌ها در پیشگیری از عفونت آینده را به همراه دارد. به‌نظر می‌رسد این مورد (حداقل تا حدودی) درباره‌ی K417N درست باشد؛ اما به‌اندازه‌ی جهش دیگر یعنی E484K نگران‌کننده نیست.

در مطالعه‌ی بازبینی‌نشده‌ای که اوایل ماه جاری منتشر شد، پژوهشگران در ایالت واشینگتن بررسی کردند که کدام جهش‌های دامنه اتصال گیرنده اسپایک ممکن است بتواند از چنگ آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده فرار کند. برخی از جهش‌ها که ازنظر فرار عملکرد خوبی داشتند، در موقعیت E484 قرار داشتند.

وقتی پروتئین‌های اسپایک دارای جهش ۴۸۴ دربرابر خون حاوی آنتی‌بادی ۳۵ فردی آزمایش شد که از عفونت SARS-CoV-2 بهبود یافته بودند، در اغلب موارد (نه همیشه) خنثی‌سازی ویروس به‌طور درخورتوجهی کاهش پیدا کرد. در مواردی، E484K میزان خنثی‌سازی را ۱۰ برابر کم کرد. این مسئله بلافاصله موجب هراس دانشمندان از این موضوع شد که پاسخ‌های ایمنی (چه ازطریق واکسن‌ها یا عفونت‌های گذشته) نتواند دربرابر عفونت‌های آینده‌ی ناشی از ۵۰۱Y.V2 یا گونه‌ی شبیه آن محافظت کند؛ اما نویسندگان مطالعه گفتند که حتی در این صورت نیز ممکن است محافظت وجود داشته باشد. علاوه‌بر‌این، با وجود چنین واکسن‌های mRNA محافظی (هر یک حدود ۹۵ درصد کارایی را دربرابر کووید ۱۹ نشان می‌دهند) می‌توان خوش‌بین بود که واکسن‌ها همچنان محافظ خواهند بود.

شدت بیماری و مرگ‌و‌میر

تاکنون هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ۵۰۱Y.V2 موجب بیماری شدیدتر یا مرگ‌و‌میر بیشتر می‌شود.

کارایی واکسن

با استفاده از داده‌های مربوط به E484K، پژوهشگران تلاش کردند تا ارزیابی کنند که آیا واکسن‌های کنونی هنوز دربرابر ۵۰۱Y.V2 مؤثر هستند. طبق مطالعات اولیه، به‌نظر می‌رسد واکسن‌ها همچنان محافظ باشند؛ اما کارایی آن‌ها تحت‌تأثیر قرار گرفته است و سازندگان واکسن در حال اصلاح واکسن‌های خود هستند تا دوزهای یادآور بتواند بهتر دربرابر گونه‌ی جدید محافظت کند. پلتفرم واکسن mRNA به‌راحتی می‌تواند برای رسیدن به این هدف تغییر کند و واکسن‌های جدید می‌توانند طی چند هفته طراحی و تولید شود؛ اگرچه روند تأیید این نوع واکسن‌ها هنوز دقیقا مشخص نیست.

در مطالعه بازبینی‌نشده ۲۵ ژانویه مدرنا، این شرکت آنتی‌بادی‌های هشت فردی که واکسن mRNA را دریافت کرده بودند، دربرابر شبه‌ویروس حامل پروتئین اسپایک جهش‌یافته ۵۰۱Y.V2 آزمایش کرد. آنتی‌بادی‌های حاصل از واکسن، شبه‌ویروس دارای اسپایک جهش‌یافته را خنثی کرد؛ اما برای خنثی‌سازی آن درمقایسه‌با خنثی سازی شبه‌ویروس دارای اسپایک استاندارد باید سطح آنتی‌بادی ۶ برابر بیشتر باشد. مدرنا در بیانیه‌ای گفت: «با وجود این کاهش، سطوح آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده همچنان بالاتر از سطوحی است که انتظار است محافظت‌کننده باشد». با‌این‌حال، شرکت گفت به فکر ایجاد واکسنی برای هدف قرار دادن ۵۰۱Y.V2 است.

به‌طور مشابهی، در مطالعه‌ی بازبینی‌نشده‌ای که در ۲۷ ژانویه منتشر شد، فایزر و بیوان‌تک بررسی کردند که عملکرد آنتی‌بادی‌های ۲۰ فردی که واکسن آن‌ها را دریافت کرده بودند، در خنثی کردن شبه‌ویروسی که حامل جهش‌های مهم ۵۰۱Y.V2 بود، چگونه است. آن‌ها نیز شاهد کاهش در خنثی‌سازی حاصل از آنتی‌بادی‌های واکسن‌ها بودند و در بیانیه‌ای گفتند: «تفاوت‌های اندک در خنثی‌سازی که در این مطالعات مشاهده شده است، بعید است که منجر به کاهش قابل‌توجهی در اثربخشی واکسن شود.»

فایزر و بیو‌ان‌تک افزودند که اگر گونه‌ای از SARS-CoV-2 شواهدی از فرار از ایمنی ناشی از واکسن کووید ۱۹ را نشان دهد، آن‌ها آماده‌اند تا دربرابر آن پاسخ دهند و معتقدند که انعطاف‌پذیری پلتفرم اختصاصی واکسن mRNA شرکت بیو‌ان‌تک این قابلیت را دارد که در صورت نیاز براساس گونه‌های جدید اصلاح شود.

P.1

نام‌ دیگر: ۵۰۱Y.V3

رابطه جغرافیایی: برزیل

تعداد کشورهای گزارش‌کننده‌ی مورد: ۸

افزایش قابلیت انتقال: پیشنهاد شده است؛ اما تعیین نشده است

افزایش شدت بیماری/مرگ‌و‌میر: تعیین نشده است

کارایی واکسن: مشخص نشده است

در ماه دسامبر، موارد کووید ۱۹ در مانائوس برزیل افزایش پیدا کرد. این امر موجب سردرگمی دانشمندان شد. این شهر قبلا به‌شدت تحت‌تأثیر دنیاگیری قرار گرفته بود، به‌طوری‌که تخمین زده می‌شود ۷۵ درصد از جمعیت آن تا ماه اکتبر آلوده شده باشند؛ اما به علتی، موارد در ماه دسامبر دوباره در حال افزایش بود و پژوهشگران را برآن داشت که به‌دنبال علت آن بگردند. یکی از توضیحات ممکن، ظهور گونه‌ی جدیدی بود که P.1 نام گرفته است.

انتقال و جهش‌ها

با گسترش گونه‌ی P.1 در مانائوس، پژوهشگران فورا نگران این موضوع شدند که قابلیت انتقال این گونه افزایش یافته است یا اینکه می‌تواند از پاسخ‌های ایمنی افرادی که از کووید ۱۹ بهبود یافته‌اند، فرار کند. درحال‌حاضر، داده‌های محکمی در این رابطه وجود ندارد. در همین حین، پژوهشگران ژنتیک P.1 را مورد بررسی قرار داده‌اند که حاوی اخبار ناخوشایندی است.

ژنوم این گونه ۱۷ تغییر آمینواسیدی منحصر‌به‌فرد، سه حذف، چهار جهش مترادف و یک درج دارد؛ به‌ویژه ده جهش در اسپایک وجود دارد که شامل برخی از مظنونان معمول یعنی N501Y، E484K و K417T می‌شود. مانند قبل، این جهش‌های دامنه اتصال گیرنده اسپایک حاکی از افزایش قابلیت انتقال، بیماری‌زایی و فرار از ایمنی هستند.

درحالی‌که پژوهشگران در حال تلاش برای درک P.1 و چیزی که در مانائوس در حال رخ دادن است، هستند، گونه در حال گسترش است. تا آخر دسامبر، ۴۲ درصد از نمونه‌های توالی‌یابی شده SARS-CoV-2 در مانائوس از تبار P.1 بودند. این گونه درحال‌حاضر در هفت کشور دیگر ازجمله در آمریکا شناسایی شده است.

شدت بیماری و مرگ‌و‌میر

تاکنون شواهدی وجود ندارد که P.1 موجب بیماری شدیدتر یا مرگ‌و‌میر بیشتر می‌شود.

کارایی واکسن

تاکون هیچ داده مستقیمی درباره‌ی عملکرد واکسن‌های موجود ازنظر محافظت دربرابر P.1 وجود ندارد.

گونه‌های جدید و روال‌های قدیمی

یک نقطه‌ی روشن درزمینه‌ی ظهور گونه‌های جدید این است که به‌نظر می‌رسد هنوز روش‌های قدیمی مهار ویروس مؤثر باشد. از طرف دیگر، نادیده گرفتن این تلاش‌های مهم (بهداشت دست و پوشیدن ماسک و فاصله‌گیری اجتماعی) تلفات سنگینی را در پی خواهد داشت. ما قبلا شاهد افزایش پی در پی موارد و شمار بالای مرگ‌و‌میر بدون وجود گونه‌ی برتری بوده‌ایم. ماریا ون کرخوف، رهبر فنی سازمان جهانی بهداشت درباره‌ی دنیاگیری کووید ۱۹، در جلسه‌ی مطبوعاتی ۲۲ ژانویه، بر لزوم ادامه اقدامات احتیاطی بهداشتی تأکید کرد و گفت:

مهم نیست کدام ویروس در گردش است، باید هر کاری که می‌توانیم برای کاهش انتقال انجام دهیم. ما با نشانه‌های کاهش انتقال در سراسر بریتانیا و نیز در دانمارک، ایرلند و همچنین آفریقای جنوبی که دارای گونه‌ی متفاوتی از ویروس است که اخیر اشناسایی شده است (۵۰۱Y.V2)، دلگرم هستیم. ما شاهد روند نزولی در شیوع هستیم و این نشانه‌ی خوبی است که به ما می‌گوید اقدامات بهداشتی دربرابر این ویروس‌ها مؤثر است… مداخلاتی که در بسیاری از کشورها وجود دارد، انتقال را کاهش می‌دهد. آن‌ها زنجیره‌ی انتقال را می‌شکنند: هر اقدامی از پیدا کردن موارد، جداسازی موارد، مراقبت بالینی خوب، قرنطینه حمایت‌شده تماس‌ها، پوشیدن ماسک توسط همه، فاصله‌گیری اجتماعی، بهداشت دست، پرهیز از مکان‌های شلوغ، باز کردن پنجره‌ها؛ همه‌ی این اقدامات مؤثر هستند. باید این روند را ادامه دهیم.