هر حساب یا کانال با بیش از ۵۰۰۰ مخاطب، تحت نظارت قانون قرار می‌گیرد /مصوبه مقابله با نشر اطلاعات خلاف واقع در فضای مجازی ابلاغ شد در دیجیتال مارک

۲۱ بهمن، شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ی الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف‏ واقع در فضای مجازی را به ۹ نهاد حاکمیتی ابلاغ کرد. این مصوبه در پایگاه اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور منتشر و هدف آن صیانت از سلامت و امنیت روانی جامعه و کاهش آسیب‌های موصوف ازطریق تعریف و تعیین اقدامات پیشگیرانه و واکنشی و ارتقای سطح مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی هماهنگ و بهنگام برای مقابله با ناهنجاری‏‌ها و پیامدهای آن اعلام شده است.

بنابر اعلام مرکز ملی فضای مجازی، با گسترش رسانه‏‌های ارتباطی نوین، به‌ویژه پیام‌رسان‏‌های اجتماعی، جریان تولید و انتشار اطلاعات و اخبار و محتوای خبری در فضای مجازی با دامنه‌ی تأثیر چشمگیر افزایش یافته است که این امر زمینه‌ی مشارکت شهروندان در تولید و انتشار آسان و ارزان محتوای خبری را فراهم کرده است.

در همین زمینه، مرکز ملی فضای مجازی می‌گوید:

نشر و بازنشر وسیع و سریع اطلاعات و اخبار و محتوای خبریِ تحریف‌شده و خلاف‏‌واقع تسهیل شده است که عموما با هدف ضربه به حیثیت اشخاص، آسیب به امنیت روانی، عوام‌فریبی، بی‌‏اعتبارسازی نهادها و گزارش‌های رسمی، ایجاد ترس و وحشت عمومی، برهم‌زدن آرامش اجتماعی، تضعیف انسجام ملی و تأثیرگذاری بر نتایج انتخابات‏ صورت می‏‌گیرد و مدیریت شرایط خاص نظیر وقوع بیماری‌های فراگیر، بلایای طبیعی یا رویدادهای مهم سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی را با مشکل مواجه کرده است.

وزارت ارشاد پلتفرم مرجعی برای اطلاع‌رسانی اخبار صحیح و اخبار ساختگی باید ایجاد کند

قوه‌ی قضاییه با همکاری مرکز ملی فضای مجازی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف شده‌اند تا لایحه‌ی قضایی مقابله با اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف‌واقع با پوشش همه‌ی ابعاد را تدوین کنند. در این لایحه، مصادیق جرم مشهود در حوزه‌ی اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف‌واقع تعیین می‌شود و سپس، مجلس لایحه را نیز باید تصویب کند.

چه درگاه‌هایی شامل این قانون می‌شوند؟

در مصوبه‌ی مذکور، هیئت‏‌نظارت بر مطبوعات درگاه‏‌های نشر داخلی (حساب‌های کاربری با بیش از ۵۰۰۰ مخاطب) را مطابق با شرایط مندرج در قانون مطبوعات به‌عنوان نشریه‌ی الکترونیک محسوب کرده است که شیوه‏‌نامه‌ی جدید نظارت بر تخلفات ناشی از اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف‌‏واقع را در چهارچوب قانون و آیین‌‏نامه‌‌های موجود باید تهیه و اجرا کنند. گفتنی است درگاه انتشار اخبار خلاف‌واقع در فضای مجازی کانال، صفحه، وب‌سایت، برنامک و بات یا رباتی توصیف‌شده و در‌دسترس عموم را شامل می‌شود که اطلاعات و اخبار و محتوای خبری در آن منتشر یا بازنشر شود.

بر‌این‌اساس، سکوهای نشر و درگاه‌های نشر وظایفی به‌منظور مواجهه با پیامدهای اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف‌واقع دارند. این درگاه‌ها به‌محض اطلاع از انتشار اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف‌واقع، آن‌ها را باید حذف و توضیحات لازم را درج و از رویه‌ها و سامانه‌های گزارش‌دهی فوری به مراجع ذی‌ربط استفاده کنند.

وزارت ارشاد این درگاه‌ها، شامل پایگاه‌های اطلاعاتی یا سایت‌ها یا درگاه‌های دیگر را باید شناسایی و احراز کند که روی آن‌ها سرویس می‌گیرند. سپس، سازوکار جامعی برای رصد و راستی‌آزمایی اطلاعات و اخبار یا به‌بیان‌دیگر، پلتفرم مرجعی برای آگاهی‌رسانی به مردم درباره‌ی اخبار صحیح ایجاد کند و در آن پلتفرم، اخبار خلاف‌واقع به مردم اطلاع‌رسانی شود.

وزارت ارشاد درگاه‌های خبری را از نظر صحت اطلاعات باید درجه‌بندی کند

همچنین، وزارت ارشاد با همکاریِ صدا‌و‌سیما نظام اعتبارسنجی باید ایجاد کند تا درگاه‌های منتشرکننده‌ی اخبار از نظر صحت اخبار درجه‌بندی شوند. این وظایف در سه ماه در قالب طرحی جامع باید ارائه شود. علاوه‌بر‌این، وزارت ارشاد با همکاریِ وزارت امور خارجه سازوکار جمع‌آوری اطلاعات نقاط تماس درگاه‌ها و پیام‌رسان‌های اجتماعی خارجی را باید تهیه و اجرا و در زمان نشر اخبار ساختگی با آن‌ها فعالانه برخورد کند.

وظیفه‌ی تهیه‌ی نظام مستندسازی اقدام حقوقی و مقابله با سوءعملکرد و همکاری‌نکردن سکوهای نشر خارجی در زمینه‌ی اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف‌واقع نیز با همکاری دادستانی کل کشور و وزارت خارجه به وزارت ارشاد سپرده شده است. این وزارتخانه نشان «کیفیت نشر» را نیز سالانه و با هدف تشویق و تنبیه به درگاه‌ها و سکوهای نشر طراحی و اعطا می‌کند. مسئولیت صاحب پلتفرم و منتشرکننده‌ی خبر مطابق با آیین‌نامه‌ی قوه‌ی قضاییه تعیین تکلیف خواهد شد. صلاحیت محاکم جمهوری اسلامی برای نشر اخبار ساختگی در درگاه‌ها و پلتفرم‌های خارجی علیه کشور نیز در این لایحه تبیین می‌شود.

صداوسیما نیز طبق مصوبه ملزم شده است برای آگاه‌سازی افکاری عمومی و ارتقای تاب‌آوری اجتماعی و کاهش میزان اثرگذاری اقدام کند. درواقع، صداوسیما در سطوح ملی و محلی به‌صورت میدانی و سریع اخبار جعلی و خلاف‌واقع را باید اطلاع‌رسانی کند. در همین زمینه، وزارتخانه‌های علوم و آموزش و پرورش و بهداشت باید درکنار صداوسیما در ارتقای سواد فضای مجازی و سطح آگاهی آحاد جامعه برای مواجهه با اخبار جعلی و خلاف‌واقع تلاش کنند. افزون‌براین، وزارت امورخارجه مکلف است با بهره‌گیری از ظرفیت‌‌های حقوقی و دیپلماتیک، برای مقابله با موارد ارجاعی دستگاه‏‌های مسئول در زمینه‌ی عملیات سازمان‌یافته‌ی انتشار اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف‌واقع علیه منافع و امنیت ملی با منشأ خارجی اقدام کند.