گونه جهش‌یافته ویروس کرونا در بریتانیا؛ تا چه حد باید نگران باشیم؟

شیوع گونه‌ای واگیردارتر از ویروس کرونا در بریتانیا موجب افزایش نگرانی‌ها و آشفتگی در اروپا شده است. امروز دوشنبه، کشورهای اروپایی با اعمال ممنوعیت ورود مسافران از بریتانیا، لغو پروازها از این کشور و قطع مسیرهای تجاری، وضعیتی را تداعی کردند که یادآور نخستین روزهای هراس‌آور دنیاگیری در ابتدای امسال است.

پس از آنکه بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا گفت واریانت جدید با نام B.1.1.7 تا ۷۰ درصد واگیردارتر از دیگر گونه‌ها است، نگرانی از جهش تازه‌ی ویروس کرونا افزایش یافت. همچنین به‌نقل از دولت این کشور، تکامل گونه‌ی جدید ممکن است موجب مقاومت ویروس در برابر واکسن‌های جدید شود. بااین‌حال، به‌گفته‌ی موگ سویک، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه سنت اندروز در اسکاتلند و مشاور علمی دولت بریتانیا، برآورد ۷۰ درصد از انتقال‌پذیری بیشتر صرفا برپایه‌ی مدلسازی بیان شده و هنوز در آزمون‌های آزمایشگاهی به اثبات نرسیده است. مقام‌های بریتانیا می‌گویند هیچ دلیلی وجود نداریم که باور کنیم گونه‌ی جدید موجب بیماری شدیدتر می‌شود. همچنین، سال‌ها (نه ‌ماه‌ها) طول می‌کشد تا ویروس به‌قدری تکامل یابد که واکسن‌های کنونی را ناتوان کند.

بااین‌اوصاف، آمارها زنگ خطر را در سرتاسر جهان به‌صدا درآورده است. فرانسه با تعلیق ۴۸ ساعته‌ی حمل‌ونقل کالا از مسیر کانال مانش، صدها راننده‌ی کامیون را در ماشین‌هایشان محبوس و جاده‌های منتهی به بنادر انگلیس را به محوطه‌های پارک خودرو تبدیل کرد. نزدیک به یک‌چهارم از تمام غذای مصرفی در بریتانیا در اتحادیه‌ی اروپا تولید می‌شود و محدودیت‌های اخیر، نگرانی درباره‌ی احتمال کمبود غذا را افزایش داده است.

استرالیا، بلژیک، بلغارستان، فرانسه، آلمان، ایرلند، ایتالیا و هلند همگی دست به اعمال محدودیت‌های سفر زده‌اند. یکشنبه شب، مسافران هوایی از بریتانیا به مقصد آلمان در فرودگاه‌ها بازداشت شدند. لهستان می‌گوید پروازها بین دو کشور را با شروع هفته از دوشنبه متوقف خواهد کرد. هنگ‌کنگ نیز امروز با بستن مرزهایش به‌روی مسافران از بریتانیا گفت پروازهای مسافری از این کشور از نیمه‌شب لغو خواهد شد. این محدودیت نخستین‌بار ساکنان هنگ‌کنگ نیز دربرخواهد گرفت. کانادا، هند، ایران و روسیه نیز محدودیت‌های جدید وضع کرده‌اند.

درهمین‌حال، دانشمندان به‌سختی درحال تلاش برای فهمیدن این مسئله هستند که آیا گونه‌ی جدید واقعا سرعتی بیشتر در انتقال از انسان به انسان دارد یا نه. آن‌ها همچنین از خود می‌پرسند که گونه‌ی جدید چگونه تا این حد سریع تکامل یافته است. B.1.1.7 به‌نحو کاملا بی‌سابقه به‌طور هم‌زمان ۱۷ جهش کسب کرده است. متخصصان اکنون به‌شدت مشغول تعیین مشخصات برخی از این جهش‌ها در آزمایشگاه هستند.

پژوهشگران به‌طور آنی و بسیار نزدیک‌تر از هر ویروس دیگر در تاریخ، بر تکامل ویروس کرونای جدید (SAR-CoV-2) نظارت کرده‌اند. تاکنون ویروس جهش‌های فراوانی را با نرخ تقریبی یک تا دو تغییر در ماه انباشته کرده است؛ بدین معنا که بسیاری از ژنوم‌های توالی‌یابی‌شده تا به امروز در نزدیک به ۲۰ نقطه با توالی‌های ژنوم اولیه در چین در ماه ژانویه تفاوت دارد. بااین‌حال، بسیاری از گونه‌ها با تغییرات کمتر نیز درحال گردش هستند.

نیک لومان، متخصص ژنومیک میکروبی در دانشگاه بیرمنگام می‌گوید «ازآنجا که نظارت بسیار سنگینی بر ژنوم‌ها داریم، می‌توانید تقریبا هر مرحله [از تکامل ویروس] را مشاهده کنید.» اما دانشمندان هرگز شاهد نبوده‌اند که ویروس بیش از چند جهش را به‌طور هم‌زمان کسب کند. آن‌ها تصور می‌کنند این امر درجریان عفونت بلندمدت تک‌بیماری اتفاق افتاده که به ویروس کرونای جدید امکان داده است دوره‌ای طولانی‌مدت از تکامل سریع را با رقابت گونه‌های متعدد برای برتری پشت سر بگذارد.

به‌گفته‌ی اندرو رامبو، زیست‌شناس تکاملی مولکولی در دانشگاه ادینبرو یک دلیل برای نگرانی این است که از بین ۱۷ جهش، ۸ مورد در ژنی است که پروتئین اسپایک را روی سطح ویروس تولید می‌کند و دو نمونه‌ از آن‌ها نگران‌کننده است. جهش اول به‌نام N501Y پیش‌تر نشان داده است که اتصال پروتئین به گیرنده‌ی آنزیم ۲ مبدل آنژیوتانسین یا نقطه‌ی ورود ویروس به سلول‌های بدن را تقویت می‌کند. جهش دیگر به‌نام ۶۹-۷۰del به ازدست‌رفتن دو آمینو اسید در پروتئین اسپایک منجر می‌شود و در ویروس‌هایی یافت شده است که پاسخ ایمنی را در بیماران مبتلا به نقص ایمنی ازبین می‌برد.

در کنفرانس مطبوعاتی روز شنبه، پاتریک والنس، مشاور ارشد علمی دولت بریتانیا گفت گونه‌ی B.1.1.7 که نخستین‌بار ۲۰ سپتامبر در ویروسی ایزوله‌شده ظاهر شد، مسئول عفونت نزدیک به ۲۶ درصد از موارد در میانه‌ی نوامبر است. او گفت «در هفته‌ی آغاز نهم دسامبر، این ارقام بسیار بالاتر بود. درنتیجه، عامل بیماری بیش از ۶۰ درصد از تمام موارد در لندن، گونه‌ی جدید است.» نخست‌وزیر بریتانیا نیز افزود که جهش‌های فراوان احتمالا انتقال‌پذیری ویروس را تا ۷۰ درصد افزایش داده است.

مقاله‌های مرتبط:

کریستین دروستن، ویروس‌شناس در دانشگاه شاریته در برلین ارقام یادشده را نتیجه‌گیری شتاب‌زده می‌داند. به‌گفته‌ی او هوز جزئیات بسیار زیادی را درباره‌ی سویه‌ی جدید نمی‌دانیم. به‌عنوان مثال، انتشار سریع B.1.1.7 ممکن است صرفا اتفاقی باشد. دانشمندان پیش‌تر نگران بودند که گونه‌ای از ویروس به‌نام B.1.177 که به‌سرعت از اسپانیا به سایر نقاط اروپا منتقل شد، ممکن است واگیردارتر باشد. اما امروز آن‌ها این‌گونه تصور نمی‌کنند. درواقع، این گونه به‌طور اتفاقی توسط مسافرانی که در تعطیلاتشان به اسپانیا سفر کردند، به سرتاسر اروپا منتقل شد. آنجلا راسموسن، ویروس‌شناس در دانشگاه جورج‌تاون می‌گوید ممکن است اتفاقی مشابه درباره‌ی B.1.1.7 درحال وقوع باشد. علاوه‌براین، دروستن اشاره می‌کند که در جهش تازه، یک ژن ویروسی دیگر به‌نام ORF8 حذف شده است. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که ازبین‌رفتن این ژن می‌تواند توانایی ویروس در انتشار را کاهش دهد.

به‌گفته‌ی دانشمندان، B.1.1.7 احتمالا هم‌اکنون بسیار گسترش یافته است. پژوهشگران در هلند این گونه را در نمونه‌ای گرفته‌شده از یک بیمار در اوایل دسامبر پیدا کردند. شهروندان دیگر کشورها نیز ممکن است این گونه را داشته باشند. به‌گفته‌ی ویلیام هاناج، همه‌گیرشناس از مدرسه‌ی بهداشت عمومی هاروارد، فرایند تکاملی که به شکل‌گیری B.1.1.7 منجر شد، احتمالا در دیگر نقاط جهان نیز به‌وقوع می‌پیوندد. با آغاز واکسیناسیون گسترده، فشار تکاملی بر ویروس افزایش خواهد یافت و جهش‌ها شیوع بیشتری پیدا خواهد کرد. بااین‌حال، دانشمندان از نزدیک تکامل ویروس را ردیابی خواهند کرد تا جهش‌هایی را که ممکن است توان غلبه بر واکسن‌ها را به ویروس بدهند، شناسایی کنند.

خبر مثبت این است که فناوری به‌کاررفته در واکسن‌های فایزر و بایون‌تک و مدرنا، اصلاح محصول آن‌ها را در مقایسه واکسن‌های مرسوم بسیار راحت‌تر می‌کند. واکسن‌های جدید همچنین پاسخ ایمنی گسترده‌ای ایجاد می‌کنند؛ درنتیجه پیش از آنکه واکسن‌ها به تغییر احتیاج پیدا کنند، ویروس کرونا باید درطول سال‌ها جهش‌های فراوانی کند.